Caravaggio / Aziz Matta

           

Caravaggıo Aziz Matta, 1602 Sunak resmi, 

tuval üstüne yağlıboya, 223 X 183 cm; 

eskiden Berlin'de KaiserFriedrich Museum'da 

bulunan bu yapıt bugün yok olmuştur.

Caravaggio Aziz Matta, 1602 Sunak resmi, 

tuval üstüne yağlıboya, 296,5 X 195 cm; 

S. Luigi dei Francesi kilisesi, Roma

    Bir kiliseye koyulması için, Caravaggio 'dan Aziz Matta resmi istenir. Aziz, vahiyler yazarken gösterilecek ve vahiylerin Tanrı' dan geldiğini kanıtlayabilmek için Aziz’in yanında ilham perisi melek olacaktır. Caravaggio, Aziz Matta’yı, aniden, kitap yazmak zorunda kalan yaşlı, fakir, sıradan biri olarak çalışmış ve sonunda, kocaman kitabı tutmaya çalışan ve tedirgince alnını büzen, yalın ayak, kel bir Aziz Matta göstermiş yanına da, azizin elini tutarak onu yönlendiren  bir melek yapmıştır. Caravaggio, resmi verdiğinde, halk bu resim ile saygısızlık yapıldığını düşünmüş ve ortalık karışmıştır. Kilisedekiler resmi iade etmiş ve Caravaggio yeni bir tablo yapmak zorunda kalmıştır. Başı beladan kurtulmayan Caravaggio, melek ve azizlerin nasıl gösterilmesi gerektiğiyle ilgili en geleneksel düşüncelere bağlı kalarak yeni bir resim çizmiştir. Caravaggio resmi mümkün olduğu kadar gerçekçi ve ilgi çekici yapmaya çalışmıştır. Bu bilgiler ile iki ayrı resme bakılırsa, ilk tablo daha gerçekçi ve dürüsttür. Ancak, kilisenin ideolojik ve muhafazakar yapısı, uygulamış olduğu baskılara rağmen iki resim de günümüze kadar gelmiştir. Yukarıda bu iki resmi görmek mümkün. 

-----------------------
ÇÖL, Nilgün, Sanat Tarihi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2013.
GOMBRİCH, Ernst, Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2004.
YAMAN, İsmail, Sanat Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2009.

The Cardsharps / Caravaggio

Caravaggio (1571-1610), The Cardsharps (1595), Kimbell Art Museum, Texas, ABD, 94,2 cm x  130,9 cm

          Hilebazlar günlük hayatta geçen bir konuyu anlatır. Bu Caravaggio için bir yeniliktir. Eserde 3 kişi ve bir kumar masası gösterilir. Soldaki genç diğer iki kişi tarafından aldatılmaktadır. Sade ama şık giysiler içinde olması bu kişinin varlıklı oluşunu temsil eder. Yüzündeki ifade ise ne kadar saf ve temiz olduğunu, aldatılmaya müsait olduğunu anlamamızı sağlar. Karşılıklı duran diğer iki figür aralarında anlaşma yaparlar. Biri diğerine -varlıklı olanın elindeki kağıda bakarak- kopya verir ve yapması gereken hamleyi el işareti ile gösterir. Her ikisinin de üzerinde bulunan zevksiz giysiler onların alt tabakadan olduğunu belirtmek için kullanılmıştır.

    
     Kandırılan kişi sakin ve huzur dolu duruşunun karşısında diğerinin tetikte ve sinsi duruşu karşıtlığı vardır. Hilekar oyuncu kemeri arkasındaki kartları oyuna sürmek üzere hamle yapmaya çalışmaktadır. Karşısında, tüyo aldığı diğer oyuncunun eldiveninde bulunan yırtıklar fakir oluşunu destekleyen bir ayrıntıdır.

     Hilebazın sakladığı kartı seyirci dışında kimse görmez. Bu da sanatçının seyirci ile  arasında kurduğu bir iletişimdir. Resim günlük hayatın bir anlık dondurulması şekliyle sunulmuştur. Hilekarın cebinden gözüken hançer ise kumar masasının korkutucu yüzü olacaktır.  

-------------------------

ÇÖL, Nilgün, Sanat Tarihi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2013.

GOMBRİCH, Ernst, Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2004.

YAMAN, İsmail, Sanat Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2009.

ALTAŞ Aysu, Caravaggio’nun “The Cardsharps” eseri, https://resimbiterken.wordpress.com/2014/04/04/caravaggionun-the-cardsharps-eseri/ (Erişim:9 Nisan 2015)

Caravaggio, https://tr.wikipedia.org/wiki/Caravaggio(Erişim: 9 Nisan 2015)

Hilebazlar “The Cardsharps” – Caravaggio, http://sanatabasla.blogspot.com.tr/2013/02/hilebazlar-cardsharps-caravaggio.html (Erişim: 9 Nisan 2015)

Sen Hilenin Resmini Yapabilir misin Üstad, http://www.hurriyet.com.tr/index/ArsivNews.aspx?id=171136 (Erişim 8 Nisan 2015)

Ottavio Leoni tarafından çizilmiş portresi (yaklaşık 1621)
Genel bilgiler
Doğum adı	Michelangelo Merisi
Doğum	29 Eylül 1571 Milan
Ölüm	18 Temmuz 1610 (38 yaşında) Monte Argentario, Toskana
Uyruk	İtalyan
Alanı	Resim
Katıldığı akımlar	Barok

Caravaggio

     Barok akımının en önemli sanatçısıdır. Natürmortlarında ışık ve gölge kullanmış figürleri detaylı bir biçimde resmetmiştir. Natürmort çalışmaları da bu dönemde ağırlıklı olarak görülmektedir. Dönemin diğer sanatçıları Rembrand, Velazquez, Vermeer, Caracci, Rubens'tir.

     Dini konuları sıradan günlük olaylar gibi anlatmıştır. Caravaggio’dan etkilenen birçok ressam vardır. Bu sanatçılar Caravaggistler olarak anılır. Dramatik anlatım, belli bir bölgeden yansıtılan ışık ile gölge ve ışığın dengeli bir biçimde ifade edilmesi Caravaggio ve ondan etkilenen sanatçıların özelliği olmuştur.

     Işık ve gölge konusunda usta olan Caravaggio, geleneksel resim  ve kilisenin baskılarına karşı çıkmış, azizleri sıradan insanlar gibi çizmesi o döneme damgasını vuran en önemli konu olmuştur.

                    [1]                                                                                [2]                                                    [3]

                    [4]                                                                 [5]                                                                   [6]

                    [7]                                                                           [8]                                          [9]

 [1]Bacchus c. 1597; Oil on canvas 37 3/8 x 33 1/2 in; Uffizi Florence 

 [2]Medusa after 1590; Oil on canvas mounted on wood; Uffizi 

 [3]David and Goliath undated; Oil on canvas; Prado Madrid 

 [4]Judith Beheading Holofernes c. 1598; Oil on canvas 56 3/4 x 76 3/4 in; Galleria Nazionale dell'Arte Antica Rome 

 [5]The Sacrifice of Isaac 1590-1610; Oil on canvas; Uffizi 

 [6]The Crucifixion of Saint Peter 1600-01; Oil on canvas 90 1/2 x 70 in; Cerasi Chapel Santa Maria del Popola Rome 

 [7]The Incredulity of Saint Thomas 1601-02; Oil on canvas 42 1/8 x 57 1/2 in; Neues Palais Potsdam

 [8]The Deposition 1604; Pinacoteca Vaticana in Rome 

 [9]The Death of the Virgin 1605-06; Oil on canvas; Louvre

------------------------

ÇÖL, Nilgün, Sanat Tarihi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2013.
GOMBRİCH, Ernst, Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2004.
YAMAN, İsmail, Sanat Tarihi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2009.
ALTAŞ Aysu, Caravaggio’nun “The Cardsharps” eseri, https://resimbiterken.wordpress.com/2014/04/04/caravaggionun-the-cardsharps-eseri/ (Erişim:9 Nisan 2015)

Herakles ve Atlas

Herakles gökkubeyi taşıyor, M.Ö. 470-460 dolayları 
              (Olympia'daki Zeus Tapınağı'ndan mermer parça yüksekliği 156 cm; Arkeoloji Müzesi, Olympia)

     M.Ö. VII. Yüzyılda yapılmış Fidias eserlerinden biri olan Yunan tapınağı Olympia içerisindeki süslemelerde mitolojik konulu heykeller bulunmaktadır. Olympia tapınağının yapımına m.ö. 470 yıllarında başlanmış m.ö. 457 yılında bitirilmiş. Arşitrav üzerindeki kare yüzeyde Herakles'in kahramanlığı anlatılmıştır.

      Resim Batı Kızlarının meyvelerini almaya gönderilen Herakles' in hikayesidir. Herakles Batı
Kızlarının bahçesinde dünyayı omuzlarında taşıyan Atlas ile karşılaşır. Atlas Herakles yerine elmaları gidip almak ister. Fakat bir şartı vardır: Herakles bu esnada kendisi için omzundaki yükü taşımalıdır. Resimdeki kabartma elindeki altın elmalarıyla Atlas, omzundaki müthiş derecede ağır yükü taşıyan Herakles'in yanına gelişini anlatıyor. Heraklesin kahramanlıkları esnasında yanından ayırmadığı yardımcısı Athena da, işini kolaylaştırabilmek için omzuna yastık koyuyor.

     Bu olay büyük bir yalınlık ile açıkça anlatılmış görünüyor. Sanatçı bir figürü yüzden veya yandan, belirgin bir şekilde göstermek istemiş. Athena karşıdan görünmekte; yalnızca başı, yana, Herakles'e doğru çevrilidir. Vücut yapısını göstermenin önemli olduğu kuralını burada görebiliyoruz. Sanatçı figürlerin kemiklerini ve kaslarını belirgin bir biçimde tasvirlemiştir. Gerçekçilik o kadar önemlidir ki giysi kıvrımları da ince detaylar şeklinde işlenmiştir.

     Yunanlı sanatçılar, insan vücudunun başlıca bölümlerini vurgulamak için kıvrımlama yöntemi kullanmışlardır. Bu da sanatçıların biçimleri ifade etmelerinin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bunlar kendilerinden sonra gelen sanatçılar için ilham kaynağı olmuştur.

---------------------

E.H. Gombrich, Sanatın Öyküsü, 3.basım, Remzi Kitabevi, 1986, çeviri: Bedrettin Cömert.

Versus'un Hamleti

Versus Tiyatro, (2016)

     Versus Tiyatro’ya ait Hamlet oyununu izlemek için Talimhane Tiyatrosu’nun Şişli Blackout Alışveriş Merkezi içerisindeki sahnesine geldim. Sahne tasarımı birazdan burada farklı olaylar
gerçekleşecek der gibiydi. Olmak istediği şey ile olduğu ve olmakta olduğu “şey “ hem kendisinin hem seyircinin algısında sürekli değişir diyen tiyatro kurucuları bunu gerçekleştirmek için değişimi sürekli kılmalıydı. Versus’ un yaptığı çalışmalar ne zaman işte budur denirse o zaman Versus’un yön değiştireceği değişimi amaç edindiğini, kendini sürekli yenilemek istediğini ve bu yenilemenin sürekli gizemli kılınmaya çalışıldığını seyirciye hissettiriyordu.  http://www.versustiyatro.com/?p=134 (2015-2016)

     Sahnede seyirciler oyuncular ile iç içe yerleştirilmişti. Büyük gösterişli sahnelerde seyircinin çok uzaktan Hamleti sadece izlemesi değil seyircinin Hamleti birebir yaşaması ve onun yaşadıklarını hissetmesi tasarlanmış gibiydi. Öylesine bir bütünlük yaşatılmak istenmiş ki zaman zaman oyuncular dönüp seyircilere soru sorar olmuştu. Oyuncu sözlerinin aynı üslupla bırakılması üzerine dekor ve kostümlerin ise tamamen günümüz koşulları ile yansıtılması oyunu yenilediklerini günümüze uyarladıkları sinyalini seyirciye vermeye, modern tutumunu ifade etmeye çalışmıştı. Hamlet’in gençlerin trajedisi olması nedeniyle günümüz Türkiyesi’nden bazı kısımlar yansıtıldı. Yukarıda bulunan televizyon ekranı patlamaları an be an veriyor öte yandan sarayda yaşanan olayları da bize yansıtıyor olayın içine seyirciyi de katıyordu. Oyundaki modern giyimler zaman zaman bütünlüğü kaybediyor bazı kıyafetlerin çağı, bir diğerini yakalamayabiliyordu. Yönetmenin her an bir farklılık yapacağı sahnenin arkasından geçerek sahne alan oyunculardan da anlaşılabiliyordu. Salon ikiye bölünmüş iki sahne tasarlanmış ancak seyirciye göre sol tarafta kalan yani girişteki sahne her yerden görünmüyordu. Ayrıca sağ taraftaki sahne ışığı oyunu takip edemeyecek derecede göz alıyor ve rahatsız ediyordu. Oyunu en önden izlemiyorsanız seyretmek, takipte kalmak zorlaşabiliyordu.

     Oyunda Hamletin oyunculuğu en öne çıkan değerdi. Diğer oyuncuların gölgede bırakılmak istenmesinden kaynaklanıyor olabilirdi. Ancak üslubu ile belli bir dönemi yansıtan Hamletin oyunculuğu diğer oyuncuların yansıttığı dönem ile eşdeğer değil gibiydi. Oyunda güleceğimi düşünmemiştim çünkü trajik bir olay izleyecektim ama Hamletin deliliği Kralın vurdumduymaz ve rahat tavırları ister istemez kahkaha attırdı. Ben gülerken de seyircinin hiç komik bulmadığını fark ettim. Onlar hüznün içerisine kendilerini öylesine kaptırmışlardı ki soran gözlerle Hamletin bir sonraki hareketini gözlüyorlardı. Seyirciler kimi zaman pür dikkat izliyor kimi zaman dekoru ve çevreyi gözlemlemeye çalışıyordu. Oyunun son anlarına doğru dikkatimin iyice dağıldığını olayı takip edemez olduğumu anımsıyorum. Televizyon sürekli yayın yapıyor oyuna ve savaşın etkisinde olan o korkutucu çağa olan ciddiyeti bozuyordu. Artık her an televizyona geçileceği hissi oluştuğundan oyunda neler olduğu daha önemsiz hale geliyordu. Belki de yönetmen günümüz koşullarında neler yaşandığını yansıtıyor bir yandan da bizi savaş döneminin boğucu ortamına sokuyor ve bu ikisini anda görmenin tersliğini hissetmemizi istiyordu. Birçok açıdan oyunda farklılıkların iç içe geçmesi fikri benim için kafa karıştırıcı oldu.

     Hamlet karakterinin oyunculuğunun deliyi yansıtması en öne çıkarılmak istenen öğeler olmalıydı. Farklı figürler özellikle arka planda bırakılmak istenmiş olabilirdi. Kral önemli bir karakterken baskın bir rolü yani bir önceki Kralı öldürüp yerine geçmiş, abisinin eşi ile evlenmiş ve tüm bu saltanata sahip olmuş bir karakter figürü gibi görünmüyordu. Sebebinin Hamlet oyunculuğunun, baskınlığının ve onun gücünün ön planda tutulmak istenmesi olabileceğini düşündüm. Sanki anlaşmalı olarak sadece Hamletin sahnesinin önemli olduğu planlaması yapılmış gibiydi. Ancak buna rağmen Ophelia karakteri de kendi sahnelerinde yeterli vurguları ve duyguları yansıtabilmişken Kral ve Kraliçe aynı özveride ve canlılıkta değil gibiydi.

     Bana, bütün ışığın Hamlet üzerinde toplanmasının sebebinin sadece Hamletin sıkıntısını dile getirmek olduğunu düşündürdü. Amaç büyüklerin sorunlarını dile getirmek değil de genç karakterlerin problemlerini daha ön planda tutmaktı. Büyüklerin hırsı uğruna gençler kendi çağlarında yaşamaları gereken sevgi, bağlılık gibi duyguları dahi yaşayamadan güç, hırs ve ihanet gibi duygularla doldurularak büyüklerin yaşantısına aniden geçiş yaptırılıyordu. Bunu da sadece Hamlet Ophelia ve Ophelianın abisi Laertes gibi genç karakterler yoluyla anlatmayı planlamışlardı. Dekor ve kostümlerin çağ farklılığı, aynı zamanda televizyonun da olması bu durumu vurgulamak için yapılmış noktalardan gibiydi.

      Oyunda esas metinde olmayan bir yorum da hizmetçinin eklendiği sahnelerdi. Bu hizmetçiyi seyirciye benzettim. Oyun sonlandığında yaşanan dramı içinde hisseden seyirciyi dile getirmiş ve duygulu bir şarkı ile sahneyi toparlayıp kaybolmuştu. Sahnede yaşanan her şeyi birlikte görmüş yapabileceği tek şeyin eylemsiz seyretmek ve bu duruma üzülüp sonrada –olayların perde kapandıktan sonra seyircinin zihninden yok olması gibi– ortadan kaybolup gitmesi ile özdeşleştirilmiş olduğunu düşündüm. Hizmetçi rolü üzerinden gidilmesini sanki bu trajediyi topluma anlatmak için seyircinin oyunculara yardım etmesi ile ifade ediyorlar diye düşündüm. Çünkü oyun hizmetçi ile başlayıp hizmetçi ile bitiyordu. Biz de verilmek istenen mesajı halka ileten hizmetkarlardık.

--------------------

Oğuz, T. (2016). “Bir Gençlik Tragedyası: Hamlet”. Metin Balay Röportajı. Aydınlık Gazete. 24 Şubat 2016. (Erişim Tarihi 01 Mayıs 2016), http://www.aydinlikgazete.com/bir-genclik-tragedyasi-hamlet-roportaj,102.html

2015 – 2016. “Tiyatro Zamanı /Hamlet/İnceleme Yazısı”, (Erişim Tarihi 01 Mayıs 2016), http://www.versustiyatro.com/?p=231

2015 – 2016. “Versus Kimdir “, (Erişim Tarihi 01 Mayıs 2016) http://www.versustiyatro.com/?p=134

Sosyal Medya ve Görsel Kültür

Google Görseller, (2016)

    Görsel kültür görebildiğimiz her şeydir. Topluma şahsiyet ve kimlik kazandırır. Bireylere sürekli mesajlar vererek algı oluşmasını sağlar, farklı çağrışımlara ve düşünsel faaliyetlere zemin hazırlar. Görsel kültürde görülen şeyin ne olduğu önemsenmezken izleyen bireyler ve toplum için ne anlam ifade ettiği esas önemli noktadır. 

     Günümüzde artık üretilen her kültür nesnesi yazılı değildir. Daha çok duyma ve görmeye dayalı olarak çeşitlilik göstermektedir. İnsanlar kendi duygu ve düşüncelerini aktarmak için çokça görsel öğe üretmekte ve artık kendilerini bu görsel öğeler ile ifade etme yoluna başvurmaktadır. Bu durum insanların kültürel belleklerini ifade etmeyi, tecrübelerini yansıtmalarını ve bunları yönlendirmelerini sağlar. Aynı zamanda görüntüler değer yargılarını değiştirir ve hayata farklı bir açıdan bakmayı öğretir.

     Görsel kültür, çağımız bilgi teknolojilerinin beslendiği bir dönem sayesinde ortaya çıkmıştır. Çünkü kültür görüntü teknolojileri ve çeşitli kitle iletişim araçları ile gelişim göstermektedir. Televizyonlar, cep telefonları, ekranlar, internet sürekli görüntü üreten kültürün oluşmasına, gelişmesine ve üretimine katkı sağlamaktadır. Buna benzer çeşitli kitlesel araçlar yardımı ile paylaşılan ürünler sosyal medyaya sunulur. Bir anlık bir ürün milyonlarca izleyici bulur ve izleyicileri doğrudan ya da dolaylı şekilde etkiler ve bir düşünme ortamına sevk etmeye başlar.

     Düşüncenin olması için görüntüye ihtiyaç vardır. Günümüzde niteliği amacı ve ne olduğu gözetilmeksizin her birey bir medya işletmesi gibi sürekli bir görüntü yayını içerisindedir. Büyük bir kurum olmaksızın sinema ve fotoğraf yayını oldukça sık karşılaşılan bir durum haline gelmiştir. Öyleyse yaygınlaşmanın da arttığını söylemek mümkün olur. Karşılıklı paylaşımlara yorumlar beğeniler ve farklı görsel yanıtlar eklendiğinde genişleme de aynı oranda artmaktadır. İçinde bulunduğumuz sosyal ağ nedeniyle farklı bağıntılar ortaya çıkıyor ve insanlara öğeleri paylaşma olanağı sunan ağlar böylece sosyal medyanın ortaya çıkmasını sağlayarak görsel kültürün günümüz önemini de doğrudan etkilemiş oluyor.

---------------

Aygül, A. (2013). “Güncel Sistemden Estetik Eğitimine Bir Öneri: Görsel Kültür Kuramı”, Turkish Studies, Volume 8/9, 705-714.

Çakır, M. (2014). Görsel Kültür ve Küresel Kitle Kültürü. İstanbul: Ütopya Yayınları

Demir, M. (2015). Görsel Kültür Kavramı ve Sanat Eğitimi İle İlişkisi. (Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2016), https://prezi.com/59rjo0i6hx38/gorsel-kultur-kavrami-ve-sanat-egitimi-ile-iliskisi/

Paklacı B, (2014), “Görsel Kültürün Sanatsal Boyutu” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Görsel Kültür Anabilim Dalı, Edirne.

Tuncalp, 2013, Kime Göre Görsel Kültür Nedir?, Görsel Kültür ve Sanat, (Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2016), http://svcntnclp.blogspot.com.tr/2013/12/kime-gore-gorsel-kultur-nedir.html

Ucar, F. (2013). Fikret Ucar’s Videos. (Erişim Tarihi: 17 Temmuz 2016), https://vimeo.com/user4909943/videos/page:2/sort:date

Uçar, Ö. , Uçar F., Kılıç, L., Orhan, N., Taşçıoğlu, M. (2011). Görsel Kültür, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları